Tượng Đức Đại Vương Dương Đô, bằng đồng được đúc năm 2025

 Thửa nhỏ, ông có tiếng thông minh, có chí học hành và sức khỏe hơn người, lại có tài văn võ hiếm ai sánh kịp. Lớn lên, tiếng lành đồn xa, được huyện và tổng cử làm cai quản tổng Thổ Hoàng, kiêm kiểm soát các tổng Phúc Lộc, Chu Lễ, Quy Hợp (Bấy giờ Hương Khê gồm các tổng Phương Điền, Thổ Hoàng, Thổ Lợi, Chu lễ và Quy Hợp).

Vào những năm đầu và giữa thế kỷ XVII, nước nhà có “giặc núi” ở vùng biên viễn phía tây của Tổ quốc gồm 12 động, xã Phú Gia giáp dãy Trường Sơn sang tận nước bạn Lào, làm cho nhân dân địa phương điêu đứng và khổ sở nhiều bề. Nhà vua biết Quản tổng Thổ hoàn Dương Đô là người có tài thao lược, lại thông hiểu địa bàn vùng đất này, cho nên đã triệu ông về Kinh đô, giao cho chức Quản cơ, cấp bằng “Vệ quốc đốc binh”, phong làm tướng quân chỉ huy một đội quân được tuyển từ 3 tổng Chu Lễ, Phúc Lộc và Qùy Hợp, ngày đêm luyện tập và đóng đồn ở xã Trúc Lâm (vùng chợ Trúc- xã Hà Linh ngày nay). Sau khi quân lính đã thành thạo võ nghệ, kỹ chiến thuật nhà binh, ông dẫn đến vùng biên ải dẹp trừ “giặc núi” ở sông Nại Hà, nhằm bảo toàn lãnh thổ thiêng liêng nơi biên cương Tổ quốc. Với tài trí vốn có của mình, cộng thêm kinh nghiệm và am hiểu địa phương khi còn làm tổng quản, ông đã chỉ huy quân lính đánh tan “giặc núi” và tiếp tục nhiệm vụ ngày đêm tuần tra biên giới, quét sạch tàn dư quân giặc, bảo vệ cho nhân dân yên ổn làm ăn, sinh sống. Nhờ lập được nhiều chiến công xuất sắc, ông đã được triều đình nhà Lê phong tước hiệu “Hầu” (Ngọc Khuê Hầu)- một tước vị cao nhất thời Hậu Lê.

Trong lúc đưa quân đi tuần tra biên giới, đêm đến nghỉ tại trận tuyến cũ ở núi Nhạc, thôn Phú Lâm, xã Phú Gia, huyện Hương Khê (nay là xã Hương Khê) ông mắc võng nằm ngủ bị một con hổ dữ cắn ông chết, đó là đêm 16 tháng Hai năm Bính Thìn (1676).

Quân lính đưa thi hài ông về quê an táng, khi đi đến làng Thiên Mộ, xứ Bàu Lăng, phủ Đức Quang, xứ Nghệ An (này Thôn 8, xã Phúc Đồng, huyện Hương Khê), trời đã xế chiều, Quân lính dựng lán qua đêm để sáng mai tiếp tục lên đường. Đêm đó thi hài ông đã bị mối vùi cao, họ cho là “ Thiên táng” sẽ để phúc cho cả làng Thiên Mộ (nay là Thôn 8, xã Hương Bình, tỉnh Hà Tĩnh).

Được tin ông mất, nhà Vua lấy làm thương tiếc và ban sắc phong tặng chức tước và cho phép Nhân dân thôn Phú Lâm, xã Phú Gia (nay xã Hương Khê) lập đền thờ Ngàn Trụ và đền thờ Khe Trẹ; Đền Nhà Rồng (xã Hương Bình), Đền Phúc Ấm tại xã Hương Long (nay xã Hương Khê) các triều vua nhà Nguyễn, từ Tự Đức đến Khải Định đều ban sắc phong tôn ông làm Thành Hoàng làng Phúc Ấm và Cho phép Nhân dân làng Thiên Mộ xây dựng Lặng mộ và Đền thờ để Nhân dân thờ cúng Ngọc Khê Hầu Dương Tướng Công (Dương Đô).

Hiện tại còn cơ 07 sắc phong lưu giữ tại di tích Nhà Cố Đạo thuộc Ban quản lý di tích Quốc gia đền Cộng đồng, đền Trầm lâm, thành sơn phòng Hàm nghi ở xã Phú gia.

Lăng mộ Đức Đại vương

Lễ động thổ khởi công xây dựng Lăng và điện thờ

Lăng mộ sau khi trùng tu và xây dựng khuôn viên

Thiết kế tổng thể sau khi hoàn thành

Năm 2023, UBND huyện Hương Khê và UBND xã Phúc Đồng phối hợp với Công ty xăng dầu Giang Nam (chủ đầu tư) tổ chức Lễ khởi công, động thổ xây dựng, tu bổ lăng mộ và đền thờ Đức Đại Vương Dương Đô, đến nay đã hoàn thành khuôn viên Lăng mộ và 3 điện thờ.